İşe İade Davası Nedir ? Hangi İşçiler İşe İade Davası Açabilir ?
İşe iade davası, işçinin, işten çıkarılma sebebinin geçersiz olduğunu iddia ederek işe iade edilmesi istemiyle açtığı davadır. Bu dava, sadece iş güvencesine tabi işçilerin açabileceği bir davadır, dolayısıyla her işçi işe iade davası açamaz. İşçinin iş güvencesine tabi olması ve işe iade davası açabilmesi için bazı şartların sağlanmasına ihtiyacımız vardır. İlk olarak işçinin çalıştığı işyerinde veya o işyerinin aynı iş kolundaki işyerlerinde toplam en az 30 işçi çalışıyor olmalıdır. Eğer 30 işçiden daha az işçi çalışıyorsa, bu işçi iş güvencesine tabi değildir. İkinci olarak, işçinin en az 6 aylık kıdeminin bulunması gerekir. Son olarak ise işçinin, belirli grup işveren vekillerinden olmaması gerekir. Bunlar, işletmenin bütününü sevk ve idare eden kişi, işveren vekili yardımcıları ve sadece bir işyerinin bütününü sevk eden ancak işçi alma-çıkarma yetkisi olan kişilerdir. Örneğin, genel müdür, genel müdür yardımcısı ya da şube müdürü gibi kişiler, iş güvencesine tabi değillerdir ve dolayısıyla işe iade davası da açamazlar.
İşe İade Davası Açmak İçin Nasıl Bir Prosedür İzlenir ?
İşe iade davasında süreç, işçinin sözleşmesinin feshedildiğini öğrenmesiyle başlar, bu feshin öğrenilmesinden itibaren işçinin arabulucuya başvurması gerekir, arabuluculuk faaliyetleri sonucunda anlaşma sağlanamazsa, arabulucu son tutanağı düzenler ve işçi bu andan itibaren mahkemeye işe iade davası açabilir ve son olarak dava sonucunda verilen hükme göre prosedür sonuçlanır.
İşe İade Davası Öncesinde Zorunlu Arabuluculuk Nedir ?
İşe iade davası açmadan önce gidilmesi gereken bir yol olan zorunlu arabuluculuğa, işçinin fesih bildirimin kendisine tebliğ edilmesinden itibaren 1 ay içinde başvurması gerekir. Arabulucunun görev süresi esas olarak 3 haftadır ancak ek 1 hafta daha uzayabilir. Arabuluculuk yoluna başvurudan, son tutanağın düzenlenmesine kadar bütün hak düşürücü süreler ve zamanaşımı durur.
İşe İade Davasında Arabulucuya Başvurulmazsa Ne Olur ?
Arabuluculuk, işe iade davasında zorunlu olduğu için bu yolu tüketmeden dava açmaya çalışma durumunda, dava usulden reddedilir. Ancak bu usulden ret kararının işçiye tebliğinden itibaren 2 hafta içinde arabulucuya başvurma imkanı yine vardır.
İşçi ve İşverenin Arabulucuda Anlaşma ve Anlaşamama Durumu
Arabuluculuk faaliyeti sonunda işçi ve işveren, işçinin işe başlatılması konusunda anlaşabilir. Bu faaliyet sonucunda; işçinin işe başlatma tarihi, ücret ve diğer hakların parasal miktarı, işçinin işe başlatılmaması durumunda düzenlenen tazminatın parasal miktarı konusunda yazılı bir anlaşmanın olması gerekir. Aksi takdirde anlaşma sağlanamamış sayılır. Arabuluculuk faaliyeti sürecinde, 3 hafta artı ek 1 hafta, anlaşmaya varılamaması hâlinde, arabulucuda son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren 2 hafta içinde iş mahkemesinde işe iade davası açılmalıdır.
İşçi veya İşverenden Biri Arabuluculuk Görüşmelerine Gelmezse Ne olur ?
Taraflara ulaşılamaması ya da tarafların görüşmeye katılmaması halinde arabuluculuk süreci sona erer ve son tutanak buna göre düzenlenir. Uyuşmazlığa ilişkin son tutanak düzenlendikten sonra 2 hafta içinde, iş mahkemesinde işe iade dava açılabilir. Davacı son tutanağın aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış örneğini dava dilekçesine eklemezse, mahkeme 1 hafta kesin süre verir. Bu süreden sonra da eklenmezse dava usulden reddedilir.
Arabulucuda Anlaşılmasına Rağmen İşçi İşe Başlamazsa Ne Olur ?
Bu durumda fesih geçerli kabul edilir. Arabulucuda anlaşıldıktan sonra işe gelmemesi durumunda, işçinin artık işe iade davası açma hakkı da kalmaz.
İşe İade Davasının Açılması ve İşe İade Davasının Açılma Süresi
Arabuluculuk faaliyetleri sonucunda anlaşma sağalamazsa, geriye sadece işe iade davası açma yolu kalır. İşçi, açmış olduğu davada, işveren tarafından yapılan iş sözleşmesinin fesih sebebinin geçersiz olduğunu ve işe iade edilmek istendiğini ileri sürer. Dava hangi sürede açılmalıdır sorusuna gelecek olursak, arabulucudaki uyuşmazlığa ilişkin son tutanak düzenlendikten sonra 2 hafta içinde, işçinin, İş Mahkemesinde işe iade davasını açması gerekir.
İşe İade Davası Sonucunda Mahkeme, Feshin Geçersizliğine Karar Verirse Ne Olur ?
Mahkeme, işçinin sözleşmesinin feshedilme sebebini geçersiz bulursa, işçinin işe iadesine ve çalıştırılmadığı süredeki en çok 4 aylık süre için ücret ve diğer haklarının ödenmesine karar verir. Mahkeme hükmünün kesinleşmesinden itibaren, işe iadeyi isteyen işçinin 10 iş günü içerisinde işverene başvuruda bulunması gerekir. Eğer işçi 10 iş günü içerisinde işverene başvuruda bulunmazsa, fesih sebebi geçerli hale gelir ve işçi hem 4 aylık alacağı ücretten hem de işe iade hakkından mahrum kalır.
Yargıtay’a Göre İşçinin İşçinin Sözleşmesinin Feshedilmesiyle, İşe İadesi Arasında 4 Ay’dan Az Zaman Geçmişse O Süre Kadar Ödemeye Karar Verilir
‘’ …Kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için işçiye en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer hakların ödenmesini de hüküm altına alınması gerekir. Bu süre üst sınır olup, aynı maddenin son fıkrası uyarınca sözleşme ile değiştirilemez, aksi hükümler geçersizdir. Yasa koyucu yargılama süresini dikkate alarak bu düzenlemeyi yapmıştır. Yargılama süreci 4 aylık sürenin altında kaldığında, kısaca fesih ile işe iade kararı sonrası başvuru arasında boşta geçen süre 4 aydan az olduğu takdirde, başvuru tarihine kadarki ücret ve diğer haklar hüküm altına alınacaktır. ’’ (7. HD., E. 2014/17085 K. 2015/792 T. 28.1.2015)
İşe İade Davası Kabul Edilen İşçiyi, İşveren İşe İade Etmezse Ne Olur ?
Mahkeme, işe iade davasını işçi lehine sonuçlandırdıktan sonra işçinin işe iadesine karar verir. Buna ek olarak mahkeme aynı hükümde, işçinin işe iade edilmemesi durumunda ne olacağına da karara bağlar. Mahkeme işverene, işçi kendisine başvurduğu tarihten itibaren 1 aylık süre verir. Eğer işçinin işe iadesi bu 1 aylık sürede işveren tarafından kabul edilmezse ya da işçiye herhangi bir cevap verilmezse, işveren işçiye, en az 4 aylık ve en çok 8 aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur. Bu tazminata işe iade tazminatı denir.
İşe İade Davası Devam Ederken İşyeri Kapanırsa Ne Olur?
Fesihten sonra işyerinin kapanmış olması işe iadeye ilişkin hükmün infazı ile ilgili bir hukuki sorundur. Yargılama sonucunda feshin geçersizliğine karar verilirse ortaya iki ihtimal çıkar. Birinci ihtimalde, işverenin başka bir işyeri yoksa mahkeme işe iade ve iş güvencesi tazminatına hükmedemez. Yalnızca fesih tarihi ile işyerinin kapanması tarihine kadar en çok 4 aya kadar ücret ve diğer hakları için davaya devam edilebilir. İkinci ihtimalde, işverenin başka bir işyeri varsa, işveren işçiye başka bir işyerinde iş önerebilir. İşverenin önerisi işçi için esaslı değişiklik oluşturmuyorsa işçi, bu öneriyi kabul etmekle yükümlüdür. Buna rağmen işçi öneriyi kabul etmezse, geçerli feshin sonuçları doğar. Bu kapsamda çalışma koşullarında esaslı değişiklik ile ilgili makalemize bakarak hangi değişikliklerin esaslı olacağı hakkında fikir sahibi olabilirsiniz. Eğer işverenin önerisi esaslı değişiklik oluşturuyorsa ve işçi bu öneriyi reddederse, geçerli feshin sonuçları doğar.
İşe İade Davası Devam Ederken İşyeri Devredilirse Ne Olur ?
İşyeri devredildiğinde, devir tarihinde işyerinde veya bir bölümünde çalışan bütün işçiler artık işyerini devralan yeni işverenin üzerine geçer. Dolayısıyla işyeri devredildiği takdirde işe iade davası da yeni işverene karşı devam edilir.
İşveren, İşçinin İşe İadesini Kabul Eder, İşçi Gelmezse Ne Olur ?
İşe iade için başvuru yapmamakla, işe iade için başvurup sonrasında işe gelmemek arasında bir fark yoktur. İşçinin sözleşmesinin feshi geçerli hale gelir. İşe iade sebebiyle almış olduğu tazminatları geri vermesi gerekir.
İşçinin Ölümü Halinde İşe İade Davasına Ne Olur?
Kıdem tazminatı, fazla mesai gibi bir davada mirasçıların ölen işçinin yerine dava açma imkanları vardır. İşe iade şahsen yerine getirilmesi gereken bir iş olduğundan mirasçıların bu davayı açabilmeleri mümkün değildir. Ancak, işe iade davası devam ederken işçinin ölümü halinde, mirasçılar işçinin lehine boşta geçen süreye ilişkin en çok 4 aya kadar ücret ve diğer haklara isteyebilirler.
İkale İle İş Sözleşmesinin Sona Ermesi Durumunda İşe İade Davası Açılabilir Mi?
İşverenler, işçinin sözleşmesini sona erdirdiğinde işe iade davası açacaklarını düşünerek, iş sözleşmesini karşılıklı anlaşma yolu olan ikale ile sona erdirebilirler. İkale ile iş sözleşmesi sona erdirildiyse, işe iade davası açılamaz. Ancak ikale sözleşmesinin geçerli olabilmesi için bazı şartları içinde taşıması gerekir. İkale sözleşmesinin geçerli olabilmesi için sadece kıdem ve ihbar tazminatı gibi yasal haklarının verilmesi yetmez, bunun yanında ekstra bir miktar para daha verilmelidir. Bu verilecek ekstra tutar, Yargtay’a göre işçinin asgari 4 aylık maaşı tutarında olmalıdır. Sonuç olarak, iş sözleşmesi kanuna uygun bir ikale anlaşmasıyla sona erdirilirse, işçi işe iade davası açamaz.
Toplu İşçi Çıkarmalarda İşe İade Davası
İşyerinde çalışan işçi sayısı; 20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin, 101 ile 300 işçi arasında ise, en az %10 oranında işçinin, 301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin, işine 1 aylık süre içinde son verilmesi toplu işçi çıkarma sayılır. İşveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak isteyebilir. Bu kabul edilebilecek bir fesih sebebidir. Bununla birlikte işverenin bu sebeplerinin gerçek olmadığını ispatlayan işçi işe iade davası açabilir. Buna ek olarak işveren, toplu işçi çıkarmanın kesinleşmesinden itibaren 6 ay içinde aynı nitelikteki iş için yeniden işçi almak istediği takdirde çıkardığı işçiler arasından işçi almalıdır. Aksi takdirde işine son verdiği işçilerin feshi geçersizdir. O işçileri işe başlatmazsa tazminat ödemek zorunda kalır.